Λες και το κούρεμα των καταθέσεων που επιβλήθηκε για το bail in των τραπεζών τον Μάρτιο του 2013, και οι περιορισμοί στις πιστώσεις που ακολούθησαν και έφεραν τις κυπριακές επιχειρήσεις στα όρια τους , δεν ήταν αρκετά∙ μόλις 7 χρόνια ήρθε άλλος ένας «Μαύρος Μάρτης» με περαιτέρω οικονομικούς περιορισμούς, συνεπεία των μέτρων έκτακτης ανάγκης για περιορισμό της πανδημίας του κορωνοϊού. Έχοντας μειώσει τις δραστηριότητές τους στο ελάχιστο ή και καθόλου για 2 μήνες, ένεκα της αναγκαστικής αναστολής εργασιών, αυτές οι επιχειρήσεις καλούνται τώρα να συνεχίσουν τις συνήθεις εργασίες τους εν μέσω της έκρυθμης κατάστασης της αγοράς και μιας επικείμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των Κυπριακών επιχειρήσεων είναι οικογενειακές επιχειρήσεις, και οι ιδιοκτήτες τους, φοβούμενοι το στίγμα της αποτυχίας, τείνουν να κεφαλαιοποιούν την επιχείρηση τους με προσωπικό δανεισμό. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί και για μη βιώσιμες επιχειρήσεις, οδηγώντας έτσι σε προσωπική αποτυχία τον ιδιοκτήτη, δηλαδή στην πτώχευση. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η νεότερη γενιά είναι απρόθυμη να δραστηριοποιηθεί στον επιχειρηματικό τομέα.
Ωστόσο, αυτή δεν είναι η σωστή προσέγγιση που θα υιοθετούσε μια οικονομικά εξελιγμένη επιχείρηση. Υπάρχουν πολλές επιλογές αναδιάρθρωσης χρέους και αναδιοργάνωσης τις οποίες μπορεί να διερευνήσει μια επιχείρηση και να εντοπίσει την πιο κατάλληλη για την περίπτωσή της.
Απλές λύσεις αναδιάρθρωσης για την ανάκαμψη των επιχειρήσεων
Όπως οι γιατροί συμβουλεύουν ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία, έτσι και μια επιχείρηση πρέπει ελέγχει τακτικά τη ρευστότητά της και να λαμβάνει προληπτικά μέτρα αναδιάρθρωσης που να εξασφαλίζουν τη συνέχιση της επιχειρηματικής της δραστηριότητας.
Υπάρχουν διάφορα μέτρα αναδιάρθρωσης από τα οποία μπορούν να επωφεληθούν οι κυπριακές επιχειρήσεις: άμεσες λύσεις στήριξης, μερική αναδιάρθρωση χρέους που προσφέρουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σχέδια ολοκληρωμένης αναδιάρθρωσης χρέους, σχέδια φιλικά προς τον οφειλέτη και σχέδια φιλικά προς τους πιστωτές, εταιρική αναδιοργάνωση και σχέδια αναδιάρθρωσης προσωπικών και εταιρικών χρεών συλλογικά.
Η κύρια κατηγοριοποίηση των εργαλείων αναδιάρθρωσης είναι ωστόσο μεταξύ των επιβαλλόμενων εκ του Δικαστηρίου σχεδίων και των εξωδικαστικών λύσεων. Ο λόγος είναι ότι, για να προσδιοριστεί η καταλληλότερη λύση αναδιάρθρωσης για μια επιχείρηση, υπάρχουν δύο κρίσιμα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν εκ των προτέρων: (1) Ποιος θέλει να αιτηθεί την αναδιάρθρωση; (2) Τα συμφέροντα ποιων ενδιαφερόμενων μερών δυνατόν θα επηρεαστούν; Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα θα καθορίσει εάν αρκεί μια απλή εξωδικαστική αναδιάρθρωση ή εάν θα χρειαστεί να επιβληθεί σε ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη το σχέδιο αναδιάρθρωσης και συνεπώς θα χρειαστεί η έκδοση δικαστικού διατάγματος για την επιβολή του.
Ο πρώτος που θα εντοπίσει την ανάγκη αναδιάρθρωσης μιας επιχείρησης είναι το διοικητικό της συμβούλιο, το οποίο ασχολείται καθημερινά με τη διαχείριση και τα οικονομικά της. Εάν το ζήτημα που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι ένας προσωρινός περιορισμός ταμειακών ροών, ο οποίος μπορεί να έχει προκύψει λόγω κάποιου απροσδόκητου εξόδου ή απώλειας ενός συμβολαίου, τότε η απάντηση είναι σίγουρα εξωδικαστική αναδιάρθρωση.
Αυτές οι λύσεις είναι απλές και γρήγορες. Μπορεί να είναι μια βραχυπρόθεσμη χρηματοδότηση από την τράπεζα ή μερική αναδιάρθρωση χρέους, με τη συμμετοχή ενός άλλου μεγάλου πιστωτή της επιχείρησης. Τέτοιες λύσεις μπορεί να ξεκινήσουν αντιστρόφως από το τραπεζικό ίδρυμα προς την επιχείρηση, αν έχει διαπιστωθεί ότι το πιστωτικό υπόλοιπο της επιχείρησης παραμένει για καιρό στο μέγιστο διαθέσιμο ποσό ή υπήρξε επανειλημμένη καθυστέρηση στην καταβολή δανειακών δόσεων.
Μετά τη θέσπιση της περί Διαχείρισης των Καθυστερήσεων Οδηγίας από την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου το 2015, τα μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα έχουν αξιοποιήσει ιδιαίτερα αυτό τον μηχανισμό μερικής αναδιάρθρωσης χρέους. Κρίνοντας όμως από υψηλό ποσοστό αθέτησης των αναδιαρθρώσεων αυτών που έχουν συμφωνηθεί με τις τράπεζες τα τελευταία χρόνια (το οποίο μέχρι το τέλος του 2019 ήταν περίπου 73%), έχει καταστεί προφανές ότι αυτή η λύση αυτή δεν ήταν η πιο κατάλληλη στις περισσότερες περιπτώσεις. Ο λόγος είναι απλός∙ οι αναδιαρθρώσεις αυτές αφορούν μόνο το χρέος που οφείλεται στο συγκεκριμένο τραπεζικό ίδρυμα, ενώ όλα τα άλλα χρέη των επιχειρήσεων – φόροι και άλλες οφειλές προς τοπικές αρχές, ενοίκια, συμβατικές υποχρεώσεις, οφειλές για υπηρεσίες κοινής ωφελείας και ούτω καθ’ εξής- δεν αναδιαρθρώνονται.
Ως εκ τούτου, δεν είναι το κατάλληλο σχέδιο για επιχειρήσεις με μακροπρόθεσμους οικονομικούς περιορισμούς, που δυνατόν να απορρέουν από την αστάθεια της αγοράς, από περιορισμούς στις πιστώσεις ή νομισματικές διακυμάνσεις. Αυτή δεν είναι επίσης η κατάλληλη λύση για επιχειρήσεις που ενδέχεται να αντιμετωπίζουν πολλαπλά επιχειρησιακά ζητήματα, όπως διαφωνίες μετόχων, κακοδιαχείριση, διαδοχή σε υψηλόβαθμα διοικητικά στελέχη, εργαζόμενοι που αντιτίθενται στην αλλαγή, ή πιστωτές με αντικρουόμενα συμφέροντα, όπως δικαιοπάροχοι των οποίων διακυβεύεται η φήμη και πελατεία ή συμβατικοί εταίροι με ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
Το οποίο μας φέρνει στο δεύτερο ερώτημα που πρέπει να απαντήσουμε: ) Τα συμφέροντα ποιων ενδιαφερόμενων μερών δυνατόν θα επηρεαστούν; Εάν αυτά είναι πολλαπλά, όπως αυτά που αναφέρονται πιο πάνω, τότε θα πρέπει να διερευνηθεί μια πιο ολοκληρωμένη λύση.
Αναδιαρθρώσεις μέσω Δικαστηρίου – μια πιο εξελιγμένη και ολοκληρωμένη λύση αναδιάρθρωσης
Υπάρχουν δύο σχέδια με τα οποία μια κυπριακή εταιρεία μπορεί να αναδιαρθρωθεί με δικαστικό διάταγμα: Η αναδιοργάνωση, που προβλέπεται στο άρθρο 198 του περί Εταιρειών Νόμου και ο Διορισμός Εξεταστή, που προβλέπεται στο Μέρος IVA της ίδιας νομοθεσίας. Και τα δύο μπορούν να ενεργοποιηθούν από την εταιρεία ή από οποιονδήποτε από τους πιστωτές ή τους μετόχους της και, αφού εγκριθούν από την πλειοψηφία των πιστωτών ή τάξεων πιστωτών ή των μετόχων ανάλογα, το σχέδιο αναδιάρθρωσης επιβεβαιώνεται από το Δικαστήριο κι έτσι καθίσταται δεσμευτικό έναντι όλων των ενδιαφερομένων μερών.
Η κύρια διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι με τον Διορισμό Εξεταστή η εταιρεία θα επωφεληθεί επίσης από ένα μορατόριουμ διάρκειας 4 μηνών που παγιοποιεί όλες τις αξιώσεις εναντίον της εταιρείας από τους πιστωτές της, και δυνατόν να παραταθεί για άλλους 2 μήνες. Αυτό είναι σημαντικό γιατί εξασφαλίζει στην εταιρεία μια περίοδο διαπραγματεύσεων με του πιστωτές της, απαλλαγμένη από ταυτόχρονες πιέσεις με διάφορα μέτρα εκτέλεσης να εκκρεμούν εναντίον της. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου προστασίας, ένας σύμβουλος αφερεγγυότητας θα διοριστεί ως Εξεταστής της εταιρείας και θα προχωρήσει, σε συνεργασία πάντα με τη διοίκηση της εταιρείας, σε εξέταση των υποθέσεων της με σκοπό τη διαμόρφωση ενός σχεδίου αναδιάρθρωσης και την έγκρισή του από τους μετόχους και πιστωτές.
Ο Διορισμός Εξεταστή μπορεί επίσης να εφαρμοστεί ταυτόχρονα με ένα Προσωπικό Σχέδιο Αποπληρωμής, το οποίο επιτρέπει την αναδιάρθρωση των προσωπικών χρεών ενός επιχειρηματία. Αυτό το Συντονισμένο Σχέδιο είναι ένα μοναδικό εργαλείο που παρέχει το πλαίσιο αφερεγγυότητας της Κύπρου, το οποίο είναι προσβάσιμο μόνο από πολύ μικρές εταιρείες, δηλαδή εταιρείες που απασχολούν μόνο έως 10 άτομα. Σε ένα Συντονισμένο Σχέδιο ο Σύμβουλος αφερεγγυότητας που θα αναλάβει το ρόλο του Εξεταστή στην εταιρεία, θα αναπτύξει επίσης ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης χρέους που θα περιλαμβάνει όλες τις προσωπικές οικονομικές υποχρεώσεις του επιχειρηματία μετόχου της, συμπεριλαμβανομένων τυχόν φόρων, ενοικίων και άλλων προσωπικών του υποχρεώσεων και λαμβάνοντας υπόψη τα λογικά έξοδα διαβίωσης του επιχειρηματία και της οικογένειας του.
Επίλογος
Λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτές οι ρυθμιζόμενες διαδικασίες αναδιάρθρωσης ήταν ανύπαρκτες στο πλαίσιο αφερεγγυότητας της Κύπρου μέχρι το 2015, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσο οι επιχειρηματίες όσο και οι σύμβουλοι αφερεγγυότητας το εξέλαβαν αρχικά με σκεπτικισμό ή ακόμη και αποδοκιμασία. Είναι πράγματι πιο εύκολο για κάποιον να χρησιμοποιεί και να συμβουλεύει τους πελάτες του για τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης με τις οποίες είναι ήδη εξοικειωμένος. Ωστόσο, οι διαδικασίες αυτές δεν αρκούν πλέον για αποτελεσματική αντιμετώπιση των άνευ προηγουμένου οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις μας σε περιόδους παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Ο Διορισμός Εξεταστή και το Συντονισμένο Σχέδιο Αναδιάρθρωσης είναι πιο ολοκληρωμένες λύσεις προληπτικής αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων, τις οποίες οι σύμβουλοι επιχειρήσεων θα πρέπει να μάθουν να χρησιμοποιούν προς όφελος τους. Τα σχέδια αυτά έχουν θεσπιστεί και θα ενισχυθούν περαιτέρω τον επόμενο χρόνο, καθώς η Κύπρος, όπως όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, έχει υποχρέωση να εναρμονίσει τις διατάξεις για προληπτική αναδιάρθρωση και δεύτερη ευκαιρία που προνοούνται στην Οδηγία 1023/2019 μέχρι την 21η Ιουλίου 2021. Στόχος είναι η ευρεία χρήση των σχεδίων προληπτικής αναδιάρθρωσης, έτσι ώστε να συντείνουν στην δραστική μείωση του κλεισίματος των επιχειρήσεων, το οποίο θα έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο στην διασφάλιση χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, τη μείωση της ανεργίας και την βελτίωση της κοινωνικής συνοχής.
Andrie Kypridemou, Manager , Corporate Recovery Services
